bilimhaber

Galaksileri Bir Arada Tutan Karanlık Maddenin Haritası Çıkarıldı

Uzmanlar ilk kez galaksiler arasında var olduğu tahmin edilen karanlık maddeye ait bir harita oluşturdular

Waterloo Üniversitesi’nde görev yapmakta olan bilim insanları tarafından, uzun süredir varlığı tahmin edilen, ancak varlığı doğrudan ölçülmemiş, galaksileri birbirine bağlayan, dahası galaksilerin bu ipliksi yapılar üzerinde oluşma eğilimde olduğu karanlık madde dağılımına ait bir harita çıkardılar.

Bilim dünyasındaki güncel hakim görüşe göre, evrenin içerisinde bulunan, yaklaşık 100 milyar galaksideki, 100 milyar yıldız ve bunların etrafındaki çeşitli cisimler, gözlemlenebilir evrenin yüzde beşini oluşturuyor.

Bir, yüzde altmış sekizlik kısım ise, evrenin giderek daha hızlı genişlemesine neden olan ve doğası konusunda bunun dışında pek az bilgi bulunan, karanlık enerji oluşturuyor.
Diğer yüzde yirmi yedilik kısım ise, karanlık enerjide olduğu gibi, kendisini doğrudan gözlemleyemesek de, kütleçekim etkilerinin ölçülebilir olduğu karanlık maddeden oluşuyor. Sayılar, çeşitli kaynaklarda ±%5 civarında farklılık gösteriyor olsa da, bunların devamlı güncellenen yaklaşık sayılar olduğunu akılda bulundurmakta fayda var.

Karanlık maddenin, galaksilerin etrafını sararak, hareketleri üzerinde etkileri olduğu düşünülüyor. Bunun dışında ise, karanlık maddenin neden olduğu düşünülen evrenin genişleme etkisi altında, gözlemlenebilir galaksilerin aksine, bir araya toplanmak yerine, uzun iplikler oluşturacak şekilde, galaksiler arasındaki boşluk boyunca uzandığı düşünülüyordu.

Araştırmacılardan Mike Hudson, “Onlarca yıldır, araştırmacılar, galaksiler arasında, galaksileri birbirine bağlayan süper-yapılar oluşturacak şekilde karanlık madde ipliklerinin bulunduğu tahmin ediliyordu. Buradaki görsel bizi, tahminlerin ötesine götürerek, görebildiğimiz, ölçebildiğimiz bir yere taşıyor,” diyor.

[Metin: Ölçek, 0-50 milyon ışık yılı] Galaksiler arasındaki boşlukta bulunan karanlık madde iplikleri. Görselde, beyazla gösterilen yerler galaksiler; aralarındaki kırmızı bölgeler ise karanlık madde (görsel: Epps & M. Hudson / University of Waterloo)

Uzmanların, elde ettikleri sonuçlar için kütleçekimsel merceklenmeyi kullandıkları belirtiliyor. Bu yöntem, kütleçekiminin Genel Görelilik Teorisi ile belirtildiği şekilde, etrafındaki uzay-zamanı eğmesi nedeniyle, ışığın daha uzak gök cisimlerinden gözlemcilere ulaştığı sırada bükülme miktarını ölçülerek, ışık kaynağı ile gözlemci arasında bulunan kütlenin miktarının belirlenmesi ilkesine dayanıyor.

Bu çalışmadaki verilerin elde edilmesi için 4,5 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan 23.000 galaksi çiftinden alınan verilerin kullanılmış olduğu belirtiliyor. Yani görsel, belirli iki galaksiye ait değil, kullanılan tüm galaksilerden elde edilen bilginin üst üste bindirilmesinden oluşuyor.

Araştırmacılardan Seth D. Epps, “Bu tekniği kullanarak, yalnızca evrende karanlık madde ipliklerinin bulunduğunu değil, aynı zamanda bu ipliklerin galaksileri ne ölçüde birbirine bağladığını da görmüş oluyoruz,” diyor.

Monthly Notices of the Royal Astronomical Society’de yayımlanan çalışmaya buradan ulaşabilirsiniz.

 

Kaynaklar:

http://www.sciencealert.com/these-are-the-first-images-of-a-ghostly-web-connecting-together-galaxies

https://phys.org/news/2017-04-capture-image-dark-web-galaxies.html

https://academic.oup.com/mnras/article-lookup/doi/10.1093/mnras/stx517