Kurgusal Zamanda Yolculuk Hakkında Kısa Bilgiler (MinutePhysics) | Video

 

MinutePhysics bu videosunda kurgusal eserlerdeki zamanda yolculuk ögelerini ve bunların bazı türlerini inceliyor. Videonun metnini aşağıda bulabilirsiniz.

 

İyi seyirler…

 

-oo-

 

Uzun süredir kurgu eserlerdeki zamanda yolculuğu analiz edecek bir video yapmak istiyordum zamanda yolculuğun gerçekleştirildiği büyülü veya fiziksel mekanizmalar değil, daha ziyade zamanda yolculuğun öykülerin evrenindeki nedenselliği (ve dolayısıyla olayları) ne şekilde etkileyebileceği ile ilgili.

Videoda SPOILER’lar olduğunu belirtmek gerekiyor.

Orson Scott Card’a ait Ender’ın Oyunu [Ender’s Game] ile başlayalım – bu kitaptaki zamanda yolculuk %100 gerçekçidir: Karakterler ışık hızına yakın hızlarda yolculuk ederken, zamanı daha yavaş deneyimler, böylece onlar için yalnızca günler ve aylar geçerken, yeryüzü veya diğer gezegenlerde yıllar geçmektedir. Bu, zamanda normaldeki ileri yolculuğumuz gibi, ancak farklı bir hızdadır. Bu tür zaman yolculuğu, “geçmişin değiştirilmesine” veya karakterlerin halihazırda yaptıklarından farklı tercihler yapmasına izin vermez. Tek tutarlı tarihsel çizgi bulunur.

Orijinal Maymunlar Cehennemi [Planet of the Apes] filmleri de buna benzer; astronotlar aşırı bir zaman genişlemesi deneyimler ve maymunların hakim olduğu bir gezegene düşerler ve bunun (spoiler) dünyanın gelecekteki hali olduğu ortaya çıkar.

Peki ya gerçek zamanda yolculuk?

Öykülerde, farklı zamanda yolculuk türlerini ayıran iki önemli özellik olduğunu belirtmem gerek. İlki, zaman yolcusunun “olaylar ilk kez gerçekleşirken orada olup olmaması” – yani zamanda yolculuk sizi geçmişe götürdüğü için, olaylar ilk kez gerçekleştiğinde, sizin zamanda yolculuk eden versiyonunuzun, en başından hep orada bulunmuş olup olmaması şeklindeki bir iç-tutarlılıktır. Ya da geçmişe zamanda yolculuğun kendisinin tarihi değiştirmesi ve evrenin yolculuğunuzdan önceki çizgisinden farklı bir yöne gitmeye zorlanması şeklindedir.

İkinci ayırt edici özellik ise: Zamanda yolculuk söz konusu olduğunda, kimin özgür iradeye sahip olduğudur. Yani, kimin eylemleri tarihin farklı bir çizgiye girmesini sağlayabiliyor?

En basit zamanda yolculuk türlerinden biri, “yeniden-dene” şeklindedir. Bu, neyi yanlış yapmış olduğunuzun bilgisiyle oyundaki bir seviyeyi yeniden oynayabileceğiniz bir bilgisayar oyununa benzer. Örneğin, “Bugün Aslında Dündü” [Groundhog Day] filminde Bill Murray’nin karakteri aynı günü tekrar tekrar yaşar ve her defasında farklı tercihler yapabilmesine rağmen, aynı noktaya geri döner ancak önceki tercihlerinin de sonuçlarını hatırlayarak.) Bu, kendisini döngüden kurtaracak doğru tercihleri tam olarak bulana dek sürer.

Zamanda yolculuk gibi görünmemesine rağmen “Bir Noel Şarkısı”nın [A Christmas Carol] da benzer olduğunu düşünüyorum. Scrooge, doğrudan müdahale edememesine rağmen, ziyareti sırasında öğrendikleri sayesinde, Şimdi’deki eylemleriyle mevcut zaman çizgisine ait geleceği değiştirebilmekte ve böylece bir “yeniden-deneme” şansı elde etmektedir.

“Braid” adlı bilgisayar oyunu “yeniden-deneme” fikri üzerine kuruludur, burada çoğu zaman birkaç saniye öncesine sararak farklı şeyler deneyebilirsiniz (ancak başa sarmasına izin verilmeyen şeyler de var ve bunlar oyunu daha ilginç bir hale getiriyor.) Braid’de farklı türde bir zamanda yolculuk da mevcut, burada farklı bir birey olarak zamanda geri gidiyorsunuz, ve geçmiş versiyonunuz da orada bulunmasına rağmen, siz olayları değiştirebilirken, onun özgür iradesi yok ve yalnızca sizin geçmişte yapmış olduklarınızı yapabiliyor. Corridor Digital YouTube kanalına ait “Clock Blockers” videosunda da bu durum geçerli.

Bunun dışında, ilk defasında orada olmadığınız ve şimdi ise olduğunuz için zamanda geri veya ileri yolculuğun kendisinin yeni bir tarih çizgisine neden olduğu bir zamanda yolculuk türü de bulunmaktadır. Bu “kuralsız” zamanda yolculuk filmleri arasında, Bill ve Ted’in Maceraları [Bill & Ted’s Excellent Adventures], Geleceğe Dönüş [Back to the Future] ve Uzay Yolu-İlk Temas [Star Trek: First Contact] vs. gibi tipik filmler bulunur. Burada zamanda ileri ve geri istediğiniz noktaya anında atlayabilir ve kendinize ait birçok versiyonun oluşmasına neden olabilirsiniz. Nedensellik bakış açısından, geçmişte yapacağınız herhangi bir şey (ve yalnızca geriye gitme eylemi bile) tarihi yeni bir zaman çizgisine sokar – Geleceğe Dönüş filminde Marty’nin ebeveynlerinin birbirlerine aşık olmalarına karışması, tarihin zaman çizgisinin onun var olmadığı bir gelecek versiyonuna dönüşmesine ve bu nedenle de fotoğraflardan ve gerçek hayattan silinmeye başlamasına neden olur. Bu büyük sapmayı düzelttikten sonra bile, geçmişte ebeveynleriyle bulunduğu etkileşimler onların çok farklı kişilere dönüşmesine neden olur ve kendi zamanında geri döndüğünde tarihin kazara biraz daha farklı bir yönde ilerlemiş olmasına neden olduğunu görür.

“Tetikçiler” [Looper] filmi de benzerdir, ancak daha fazla döngülsellik olduğundan biraz daha farklıdır çünkü burada geçmişe gittiğinizde, sizin genç versiyonunuzun da, tıpkı sizin gibi gelecekte geçmişe döneceği yeni bir tarih çizgisi yaratmış olursunuz. Hem sizin hem de geçmişteki halinizin tarihin ilerleyişini değiştirebilecek ölçüde özgür iradesi bulunur ve bu da geçmiş versiyonunuz, sizden farklı şeyler yaptığında yeni anılara sahip olmanız veya o bedeninin bir parçasını kaybettiğinde, sizin de kaybetmeniz ve yerini eski bir yara izinin alması gibi tuhaf durumlar meydana gelir. Böylece, Şimdi’deki değişiklikler yalnızca geleceği değil, aynı zamanda gelecekten geçmişe bükülen zaman çizgilerini de etkilemiş olur.

Bağımsız bir film olan “Kapsül” [Primer] de buna benzerdir, ancak bu film zamanda yoluculuk içinde zamanda yolculuk ögeleri ve karakterlerin, kendilerinin zamanda yolculuk eden diğer versiyonları ile etkileşimleri ve zaman makinalarını kendileri ile birlikte geçmişe götürmeleri vs. sayesinde zamanda yolculuk kurgu mekanizmasını aşırı bir noktaya götürür. Ancak bu karmaşıklığının ötesinde, Kapsül’ün ayırt edici iki özelliği vardır: İlki, geriye doğru yolculuk anlık değildir, zaman gerektirir; 6 saat geriye gitmek için makinanın içinde size 6 saat gibi gelen bir süre bulunmanız gerekir.

İkinci olarak, zamanda yolculuk sizi, belirli bir makinanın ilk kez çalıştırıldığı bir andan daha geriye götüremez, çünkü makina çalışmakta iken içinde olan sizi geriye götürmektedir ve bu nedenle ilk kez çalıştırıldığı an, geçmişte ulaşabileceğiniz en uzak noktadır. Bu güzel bir yaklaşım.

Ve bu da bizi benim en sevdiğim kurgusal zamanda yolculuk filmine getiriyor: Harry Potter ve Azkaban Tutsağı [Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]. Bu “zamanda anında yolculuk” tipinde olan, ancak farklı zaman çizgileri oluşturmayan türde bir zamanda yolculuktur. Şöyle ki: Harry Potter evreninde, tarihteki bir zamanı zamanda yolculuktan önce ilk kez yaşarken zamanda yolculuk eden kopyanız da orada bulunmakta ve sonrasında zamanda yolculuk ettiğinizde sizin yapacak olduğunuz şeyleri yapmaktadır.

Örneğin, Harry ve arkadaşları, bu zaman çizgisini ilk kez yaşarken, zamanda-yolculuk-eden-kendileri tarafından ölümden kurtarılır. Bu akla yatkındır – Eğer zamanda geri giderseniz, zamanın bu anında gerçekten ve halihazırda vardınız demektir.

Bu, ayrıca, zamanların birbiri ile çakıştığı süre içerisinde, zaman yolcusu kopyanızın aslında özgür iradeye sahip olmadığı anlamına da gelir, çünkü yapacağınız her şey, bir anlamda zaten gerçekleşmiştir. Harry de, geçmişteki kendisini kurtarması gerektiğini, çünkü geçmişte halihazırda gelecekteki kendisi tarafından kurtarılmış olduğunu fark ettiği anda bunun ayırdına varır.

Ben en çok bu türden zamanda yolculuğu seviyorum, çünkü mantıksal olarak tutarlı: Bu, zamanda geriye doğru gittiğinizde, geçmiş zaten gerçekleşmiş olduğu için geçmişi değiştiremeyeceğiniz türde bir yolculuk. Ve yalnızca bir zaman çizgisi var – gelecekten geldiğiniz, bir şeyler yaptığınız ve sonraki bir tarihte geçmişe döndüğünüz bir çizgi. Sizin de fark etmiş olabileceğiniz gibi, bence mantıksal tutarlılık iyi zamanda yolculuk öykülerinin temelini oluşturuyor – mantıksal tutarlılık kendi başına önemli olduğu için değil bir öyküdeki karakterleri önemseyebilmeniz için, eylemlerinin sonuçları olacağını düşünmeniz gerektiği için. Eğer her şey anlamsız bir olaylar zincirinden oluşursa, buna bir öykü bile diyemeyebiliriz. Bu nedenle, öykünün gerçekleştiği evrenin bazı kurallara göre işlemesi bu konuda yardımcı olur bu kurallar ne olursa olsun.

Sonuçları olan eylemler demişken, en sonunda Corridor Digital YouTube kanalından arkadaşlarım sayesinde bu videoyu yapacak cesareti buldum. Benden, yeni YouTube Red Orijinal Dizisi “Lifeline”ın reklamını yapmak için yardım istediler. SPOILER: Bu dizi, zamanda yolculuk olan bir bilimkurgu dizisi. Ne tür bir zamanda yolculuk mu? Basitçe, gelecekte biri öldüğünde, şimdiki zamana bir mesaj gidiyor ve böylece birileri, bu kişinin öldüğü andan hemen öncesine gidip tarihin buradan sonraki çizgisini değiştirerek, kişinin ölümüne engel oluyorlar. Fakat tahmin edeceğiniz gibi, olaylar bir vadede sarpa sarıyor. Lifeline’ın ilk bölümünü Corridor Digital kanalından veya aşağıdaki bağlantıdan ücretsiz izleyebilirsiniz. Ve ilginç bir şey: Corridor’dakileri, MinutePhysics’den önce “freddiew” kanalında özel efektler yaptığım zamandan tanıyorum. Ayrıca Minesota’da, komşu mahallelerdeydik ve o sırada tanışmamamıza rağmen lise spor karşılaşmalarında, rakip takımlarda oynadık.

Bu kadar ilginç bilgi yeterli – Lifeline‘a bir göz atabilirsiniz.

 

-oOo-