bilim

Büyük Resim: Entropi ve Zaman V (MinutePhysics ft. Sean Carroll) | Video

◄ Bir önceki bölüm

 

Bölüm V: Yaşamın Amacı Nedir?

 

Astrobiyolog Michael Russel, “hayatın amacı karbondioksiti hidrojene çevirmektir,” demiştir. Ya da Nobel ödüllü fizikçi Albert Szent-Györgyi’nin söylediği şekilde: “Hayat, bir elektronun duracak bir yer aramasından başka bir şey değildir.”

Bu sözler, pek çoğumuzun aradığı “hayatın anlamını” açıklayamasa da anlattıkları şey, yaşayan canlıların evrendeki entropinin artışına katkıda bulundukları ve buna bağlı olduklarıdır. Canlılar son derece düzenli oldukları için ve entropi düzensizliğin bir ölçütü olduğu için bu tuhaf görünebilir.

Fakat bildiğimiz üzere karmaşıklık, düzen ile aynı şey değildir. Her canlı, yalnızca yaşayarak ve nefes alarak dahi evrenin entropisinin artmasına neden olur.

Güneşten gelen, yüksek miktarda enerji taşıyan bir fotonu düşünün. Bu, enerjiyi şeker olarak depolamak için fotosentez yapan bir bitki veya mikroorganizma tarafından kullanılabilir. Fakat şeker, bu fotonun sahip olduğu kadar kullanılabilir enerjiye sahip değildir – enerjinin bir kısmı bitkinin ve çevresinin ısısının artmasına neden olduğu için kaybedilir.

Bir hayvan, örneğin bir insan, bu şekeri yer ve enerjisini ATP, yani adenosin trifostfat molekülleri üretmek için kullanır. ATP küçük bir enerji deposu gibidir. Vücudun kullanılabileceği çeşitli yerlerine gönderilebilir; fakat ATP de, kendisi için kullanılan şeker kadar fazla kullanılabilir enerjiye sahip değildir – kullanılabilir enerjisinin bir kısmı, ATP’yi üreten hücre mekanizmalarında kullanılmıştır. Kaslarınızdaki proteinler, bu enerjiyi bir ağırlık veya bir pizza dilimi kaldırmak için kasılmak üzere kullanırlar.

Fakat ATP’deki kullanılabilir enerjinin hepsi pizza kaldırmak için kullanılmaz – bir kısmı bahsettiğimiz gibi gürültü ve ısıya indirgenir. Sadece bu değil, ATP bozulmuş organlarınız veya hücrelerinizin tamirinde de kullanılır ve bu sırada yine, daha az kullanılabilir hale gelir.

Buradaki patern açıktır: Orijinal fotondaki enerji, her adımda indirgenmekte entropi artmakta, ve sonunda geriye kalan, düzenli fakat biraz daha ısınmış bitki hücresi ve kas artı evrene aktarılan bir miktar yüksek entropiye sahip kızılötesi ışıktır. Enerji, bizim gibi canlıları hayatta tutmak için kullanılabilir enerjiden, kullanılamaz enerjiye dönüşür.

Aslına, hayatın kendisi bile entropi sayesinde başlamış olabilir.

Yeryüzü erken dönemlerinde, okyanus tabanındaki alkali bacaları gibi, kullanılabilir enerji açısından zengin düşük-entropi bölgelerine sahipti. Fakat bu enerjiyi kullanabilecek ve entropiyi artıracak basit kimyasal tepkimeler mevcut değildi. Ancak, aynı işi görecek daha karmaşık, uzun zincirli tepkimeler vardı.

Uygun şartlar altında, bazı uygun kimyasal reaksiyonlar grupları çevrelerindeki kullanılabilir enerjiyi sayesinde kendi varlıklarını sürdürmüş olabilir. Bazı gruplar, ortaya çıktıkları ortamlardan uzaklaşarak hücre duvarının öncülü olan moleküler zarlara katılmış ve ilk “canlı” organizmalara dönüşmüş olabilirler. Yaşam belki de böyle başladı: Yani kimyasal tepkimelerin karmaşık bir birleşiminin, aksi takdirde kullanılamayacak kullanılabilir enerjiye nasıl erişebileceğini keşfetmeleriyle.

Yıldızların neden parladığını da benzer bir şekilde açıklayabiliriz. Hidrojen çekirdekleri, eğer bunları helyum oluşturmak üzere birleştirebilirseniz, açığa çıkaracakları yüksek miktarda, düşük-entropili nükleer enerjiye sahiptir. Fakat bunun gerçekleşmesini sağlamak kolay değildir – Füzyon zor bir şeydir. Yine de yıldız çekirdekleri bunu çok iyi bir şekilde yapar ve bu sayede, yaşam için olduğu gibi evrendeki yıldızlar da, entropinin artışı sayesinde vardır. Güneşimiz, hidrojen çekirdeğini, yani düşük entropili yakıt kaynağını alır ve daha yüksek entropili enerjiye dönüştürür: Görünür ışık fotonlarına.

Yaşam, bu daha yüksek enerjili enerjiyi bir yakıt olarak kullanır ve daha da yüksek entropili enerjiye dönüştürür: Kızılötesi ışık fotonlarına…

Yaşamın amacı, gerçek anlamda, yıldızların başlattığı şeyi devam ettirmektir.

 

-oo-

 

◄ Bir önceki bölüm